اسید پالمتیک/Palmitic acid

پالمیتیک اسید (به انگلیسی: Palmitic acid) با فرمول شیمیایی C_۱۶H_۳۲O_۲ یک اسید چرب اشباع شده با شناسه پاب‌کم ۹۸۵ است که جرم مولی آن ۲۵۶٫۴۲ g/mol می‌باشد. شکل ظاهری این ترکیب، بلورهای سفید است. هرچند این ترکیب در بسیاری از جانوران ، گیاهان و باکتریها یافت می‌شود . نام پالمیتیک از پالم (نخل) مشتق شده است.

اسید پالمیتیک یک اسید چرب بوده و یک نوع از کربوکسیلیک اسید بوده که دارای دنباله‏ی طویل آلیفاتیک بوده که اشباع شده و یا اشباع نشده می‏باشد. اکثر اسیدهای چرب حاصل از منابع طبیعی دارای 8 اتم کربن می‏باشند. این امر به این دلیل است که هنگامی که آن‏ها بیوسنتز می‏شوند، این شامل حضور استیل کوآنزیم A، یک گروه اتم دو کربنی حامل کوآنزیم می‏باشند. اگر یک اسید چرب، اسید چرب اشباع شده باشد، پس همه‏ی کربن‏ها در این اسید حاوی تعداد زیادی اتم‏های هیدروژن می‏باشد. اسیدهای چرب اشباع شده نیز هیچ گونه گروه‏های عاملی همراه با زنجیره ندارند. آن‏ها تشکیل زنجیره‏ای مستقیم داده که همراه با هم بسته‏های محکمی را تشکیل می‏دهند. این امر به این دلیل است که موجودات زنده می‏توانند انرژی شیمیایی در مقادیر انبوه ذخیره کنند. بافت‏های چرب حیوانات حاوی مقادیر زیادی از زنجیره‏های طویل اسیدهای چرب اشباع شده می‏باشند. این یکی از رایج‏ترین اسیدهای چرب اشباع شده بوده و در مقادیر زیاد در حیوانات و گیاهان یافت می‏شود. رایج‏ترین منبع این روغن‏ها مانند روغن پالم، روغن نارگیل و روغن هسته‏ی پالم از درختان خرما می‏باشد. همانطور که قبلا ذکر شد، نام اسیدهای چرب از کلمه‏ی فرانسوی pith (ماده‏ی یافت شده در گیاهان آوندی) درخت پالم حاصل شده است. کره، شیر، گوشت و پنیر نیز منابع خوبی از پالمیتیک اسید هستند.
جرم مولی پالمیتیک اسید 40/256 گرم بر مول می‏باشد. چگالی آن 850/0 گرم در سانتی‏متر مکعب در دمای 62 درجه سانتی‏گراد می‏باشد. نقطه‏ی ذوب پالمیتیک اسید حدود 63 درجه سانتیگراد بوده و نقطه‏ی جوش آن 352 درجه سانتی‏گراد می‏باشد. این ماده در آب نامحلول می‏باشد. نمک‏ها یا استرهای ایجاد شده از اسید، پالمیتات‏ها نامیده می‏شوند.

مزایاشناخته شده‏ترین کاربرد پالمیتیک اسید این است که یک جزء ضروری در ساخت صابون می‏باشد. در طول جنگ جهانی دوم، بعد از ترکیب با نفتا، فرارترین بخش هیدروکربن های مایع، به منظور تشکیل ناپالم که یک عامل ژل‏سار بوده که در عملیات دفاع مورد استفاده قرار می‏گیرد. محققان هنوز هم در رابطه با اثرات این ماده بحث می‏کنند. بر اساس سازمان بهداشت جهانی، مصرف این ماده‏ی شیمیایی می‏تواند احتمال وقوع بیماری‏های قلبی و عروقی را افزایش دهد. مطالعات متناقضی وجود دارد که می‏گوید مصرف پالمیتیک اسید چنین عوارضی ندارد. مشتقات این ماده در داروهای ضد جنون مختلف، به ویژه در درمان اسکیزوفرنی استفاده می‏شود.