کلاژن پروتئینی است که در محیط خارج از سلولهای موجودات، وجود دارد. پروتئین کلاژن به صورت رشتههای کلاژن مشاهده میشود. یک مولکول کلاژن از سه زنجیرهٔ پروتئینی تشکیل شده که به دور یک دیگر پیچ خورده اند. مولکولهای کلاژن به گونهای ویژه کنار یکدیگر آرایش مییابند و یک ریز رشته را میسازند. تعداد زیادی از این ریز رشتهها به دور یکدیگر میپیچند تا یک رشتهٔ کلاژن را بسازند. پیوندهای هیدروژنی بین این رشته ها توسط هیدروکسی پرولین و هیدروکسی لیزین شکل میگیرند.
کلاژن سختترین رشته بافت پیوندی است و با آنزیم کلاژناز (حلکننده کلاژن) از بین میرود ترمیم آن بسیار سخت است و به زمان طولانی نیاز دارد. چون یک پروتئین است در درون سلول ساخته شده و به بیرون از سلول تراوش میشود. فیبروبلاست مسئول ساختن اسید آمینه و سپس زنجیر پلی پپتید و مولکول پروکلاژن است. هر پروکلاژن در مدت پنج تا شش دقیقه ساخته شده و سپس به خارج از سلول حمل میشوند. پروکلاژن تحت اثر آنزیم پروکلاژن پپتیداز به تروپوکلاژن تبدیل میشود. تروپوکلاژن پلیمریزه شده و کلاژن را میسازد.
انواع کلاژن
دست کم ۱۳ نوع کلاژن در انسان شناسایی شدهاند که هر کدام در بافت خاصی وجود دارند. تنوع این کلاژنها به دلیل تفاوت در ماهیت پلی پپتیدهای تشکیل دهنده آنهاست. از کنار هم قرار گرفتن مارپیچهای کلاژن رشتههای کلاژن بهوجود میآیند. نحوه قرار گرفتن مارپیچها طوری است که انتهای مولکولهای مجاور روی هم قرار میگیرند. این نحوه قرارگیری باعث میشود که رشتههای کلاژن قابلیت کشش زیادی داشته باشند. دستجات متراکم این رشته که در تاندون وجود دارند با قابلیت کشش خود میتوانند نیروهای زیادی را تحمل کنند.
فواید کلاژن بسیار زیاد است و در ارتباط با پوست میتوان گفت, این پروتئین به استحکام و حالت کشسانی پوست کمک میکند ضمن آنکه جایگزینی سلولهای مرده پوست هم به عهده این ماده است.
عوامل کاهش دهنده کلاژن در بدن
اولین و موثر ترین عامل کاهش سطح کلاژن در بدن افزایش سن است. به همین دلیل با افزایش سن، چین و چروکها در پوست رو به فزونی میگذارند و رفته رفته پوست پیرتر میشود. عوامل دیگری مانند استرس، رژیم غذایی نامناسب، مصرف سیگار، قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید بدون محافظ و ضد آفتاب، از عوامل دیگری هستند که در کم شدن کلاژن، دخیل میباشند.