مولف : آقای مهندس علیرضا بنكدار سخی و خانم مهندس سارا نظری
مقدمه
هر مویی به طور طبیعی سالم و زیبا می‌باشد و با اینكه مو یك عضو مرده است لیكن اگر آسیب ببیند ترمیم آن بصورت كامل انجام پذیر نخواهد بود، به همین دلیل هر فردی می‌بایست با موی خود درست رفتار كند تا آسیب جدی نبیند.
شاید این مسئله جالب بنظر بیاید كه هم اكنون بیش از 40 نوع ادعای مختلف در مورد كاربردهای شامپو در بازار وجود دارد كه این همه ناشی از تنوع نیاز مصرف كننده است.
شامپو چیست؟
شما به سختی می‌توانید حدس بزنید كه این مایع غلیظ معطر كه به كمك دستتان می‌ریزید حاوی چه تركیباتی است. شامپوها بایستی در انواع مختلفشان برای موهای معمولی، چرب و نازك و كم حجم، خشك و كدر، رنگ شده، های لایت، دكلره و غیره استفاده شوند. محصولات مراقبت از مو تنها در 100 سال اخیر كاملا توسعه پیدا كرده است. قبل از آن صابون پاك كننده اصلی پوست و مو بود. صابون‌ها بخصوص در آب سخت، خوب كف نمی‌كردند كف آنها شكل ظاهری خوشایندی نداشت و در عین حال بر روی مو رسوب می‌كردند به همین دلیل ظاهر مو كدر و تیره بنظر می‌رسید در عین حال احتمال انتقال آلودگی را از شخصی به شخص دیگر به همراه داشتند.
در شامپو به جای صابون عواملی به نام سورفكتانت وجود دارد. كه دیگر مشكل كف ضعیف صابون در آب سخت و كدورت پس از استفاده را ندارد و موها پس از شستشو براق، حجیم و با نرم كننده‌ها شانه پذیر می‌شوند. این محصولات به گونه‌ای فرموله می‌شوند كه حداقل برای دو سال در ظرف خود با كیفیت اولیه و سالم باقی مانده و در حین استفاده نیز با پوست و موی انسان كاملا سازگار باشند. در آزمایشگاه تست‌هایی بر روی ترس‌های بریده شده موی انسان انجام می‌شود. تحت این تست‌ها، موها شامپو شده سپس آبكشی می‌شوند و یك یا چند تكنسین با تجربه در مورد میزان گره خوردن و شانه پذیری و… موها قضاوت می‌كند و این تنها شروع قضیه است. پس از آن با استفاده از سیستم‌های دستگاهی، كارآیی محصولات مختلف بررسی می‌شوند. در نهایت تست‌هایی در سالن آرایشگاه‌ها بر روی موی واقعی انسان‌ها انجام شده و توسط متخصص و مصرف كننده تواما ارزیابی خواهد شد.
اغلب مردم، امروزه موهای خود را بیش از قدیم می‌شویند به همین دلیل سیستم پاك كننده‌های ملایم بیش از پیش توسعه پیدا كرده است. به همین ترتیب نرم كننده‌ها هم در انواع مختلف مطابق با نیاز مصرف كننده‌ها توسعه یافته و تقسیم بندی می‌شوند.
شامپو شامل چه اجزائی است؟
یك شامپو تركیبی است كه كیفیت آن بایستی توسط سازنده تضمین و توسط مراجع قانونی مانند ادارات استاندارد و بهداری تائید شوند. تولید كنندگان معمولا سعی می‌كنند تا هر چه تمامتر نیاز مصرف كننده، بهتر برآورده شود و در ضمن تمامی شرایط اعم از نوع موی سر افراد، نوع آب مصرفی، درجه حرارت آب و حتی استفاده بد مصرف كننده را شامل شود، تا به او كمتر آسیب برسد. مطابق با قوانین اتحادیه اروپا، بر روی لیبل یك شامپو تمامی تركیبات موجود در آن به ترتیب میزان مصرف بایستی نوشته شود. اما لزوما كار و وظیفه هر یك از این تركیبات آورده نمی‌شود. در یك دید كلی محتویات شامپو عبارتنداز:
ا- عوامل پاك كننده: دلیل اصلی استفاده از شامپو پاك كنندگی مو می‌باشد. چربی، سبوم و چرك موجود بر روی مو و پوست سر بوسیله سیستم پاك كننده موجود در بیس شامپو برداشته و كف آن توسط عوامل پایدار كننده كف پایدار می‌گردد.
ب- عوامل حالت دهنده: تقریبا تمامی شامپوها شامل عوامل نرم كننده موی سر می‌باشند.
پ- عوامل افزودنی مجاز: مانند تركیباتی كه ویسكوزیته و غلظت شامپو را تنظیم می‌كنند و یا تركیباتی كه PH شامپو را تنظیم می‌كنند.
ت- عوامل نگهدارنده: یك شامپو بدون این مواد ممكن است آلوده به میكروب شود زیرا محیط آنها برای رشد میكرواورگانیسمها بسیار مساعد است. از نظر ظاهری نیز آلودگی‌ها، محصول را تجزیه و دوفاز و بد بود می‌كنند. در هر صورت این عوامل توسط سازمانهای معتبر مانند بهداری و استاندارد بایستی تائید شده باشند.
ث- عوامل مربوط به شكل ظاهری: تركیباتی هستند كه به شامپو اضافه می‌شوند تا شكل و ظاهر محصول جذابتر شود مانند عوامل صدفی كننده، اسانس و رنگ.
ج- عوامل فعال دارویی: عوامل ضدشوره مانند پیریتیون زینك یا انواع ویتامینها مانند دپانتنول كه كمك به مرطوب كنندگی پوست و مو می‌كند.
نرم كننده‌های مو
همانطوریكه میدانید اغلب شامپوهای بازار دارای عوامل نرم كننده هستند كه در طی پروسه شامپو كردن عمل نرم كنندگی مو توسط آنها انجام می‌شود. در نوع دیگر آنها نرم كننده بصورت جداگانه پس از شامپو بر روی موها بكار می‌رود و موها را نرم می‌كند. مكانیسم عمل به اینصورت است كه پس از شامپو كردن موها دارای بار منفی می‌شوند و نرم كننده‌های موی سر دارای بار مثبت هستند بنابراین یكدیگر را جذب و خنثی می‌كنند، در این حال مولكولهای نرم كننده بر روی مو (و بیشتر در نقاط آسیب دیده) رسوب می‌كنند و با خنثی شدن بارهای الكتریكی، شارژ الكتریكی و پرواز مو نیز كاهش می‌یابد. همچنین نرم كننده‌ها كمك می‌كنند كه پوسته‌های كوتیكول مو كه در اثر شستشو بلند شده‌اند بر روی سطوح مو بخوابند و این، نه تنها شفافیت و براقیت مو را افزایش می‌دهد بلكه این تغییر در سطح مو سبب می‌شود كه شادابی و رنگ مو توسعه یافته و بهتر شود.
موهایی كه در اثر استفاده از نرم كننده صاف شده‌اند، كمتر گره می‌خورند و یا اگر گره دارند راحتتر باز شده و بهتر شانه می‌شوند و این مهم، در هر دو مورد روی موی خیس و خشك دیده می‌شود. موها نرمتر شده و قابلیت نگهداری آنها نیز راحتتر می‌گردد استفاده از نرم كننده‌ها برای موی خشك و رنگ شده، فر شده یا آسیب دیده بسیار ضروری است.
شامپوهای 2 در 1:
این شامپوها هر دو عامل پاك كننده و نرم كننده را تواما دارا می‌باشند. و معمولا بعنوان شامپوهای مصرف روزانه معرفی می‌شوند. زمانی كه اولین بار در سال 1980 تولید شدند دانشمندان علم شوینده بحث‌های زیادی را مطرح كردند. بعنوان مثال آنها معتقد بودند غیر ممكن است كه مواد پاك كننده و نرم كننده در آن واحد در یك محصول عمل كنند. اگرچه در نهایت تولید كنندگان با عواملی این امر را محقق كردند. امروزه اكثر تولید كنندگان شامپوهای حاوی نرم كننده یا همان 2 در 1 تولید می‌كنند و چیزی حدود 20% بازار شامپو را در اختیار دارند. اینها اساسا شامل سیلیكون، مشتقات مواد طبیعی هستند كه نرم كنندگی كافی را به مو می‌دهند.
مسلما این سوال مطرح می‌شود كه اگر عوامل نرم كننده و این دسته از شامپوها را بطور متوالی استفاده كنیم ژولیدگی مو حادث می‌شود یا خیر؟ جواب مثبت است پس با یك شامپوی معمولی بایستی عوامل نرم كننده قبلی را پاك كرد تا میزان كرم موجود بر روی مو متوازن گردد.
حقایقی از مو و شامپو
برخی مردم در مورد اثرات جانبی و احتمالی فرمولاسیون شامپوها احساس نگرانی می‌كنند. در این مورد گروهی از متخصصین علم فوق نتایج كار خود را به صورت زیر آورده‌اند:
- شامپو هیچ اثری بر رشد موها ندارد.
- اجزا موجود در اغلب شامپوها (بیش از 90%) هیچ ضرری بر مو و پوست سر ندارد.
- شامپوها هیچ تغییری در خواص فیزیكی مو مانند الاستیسیته و قدرت و استحكام آنها ندارند.
- هیچ شواهدی مبنی بر اینكه شامپوها باعث حبابهای مو می‌شود وجود ندارد.
- هیچ شواهدی مبنی بر اینكه عوامل حالت دهنده سیلیكونی كه معمولا در شامپوهای 2 در 1 و كرمی استفاده می‌شود باعث رنگ دهی و ایجاد فر در موها می‌شود وجود ندارد.
مو و روشهای مراقبت از آن
• موهای نرمال و معمولی:
- مویی كه چرب و خشك نباشد.
- رنگ و فر نشده باشد.
- استیل و حالت خود را خوب نگه دارد.
- اغلب اوقات زیبا و سالم به نظر برسد.
اگر شخصی دارای موهایی با هریك از حالات بالا باشد بهتر است كه شامپو و نرم كننده مخصوص آنرا انتخاب كند.
• موهای نازك و چرب:
- همواره نرم می‌باشد.
- فاقد حجم است و براحتی روی سر می‌خوابد.
- به سختی حالت می‌گیرد زیرا استیل و حالت خود را نمی‌تواند حفظ كند.
- پس از شامپو كردن بزودی چرب می‌شود.
كسانی كه چنین مویی دارند بارها تجربه كرده‌اند كه چگونه چربی موی سر، باعث چسبیدن موی آنها به سرشان می‌شود و چگونه گرد و غبار هوا تنها پس از یك تا نهایت دو روز باعث كثیف به نظر رسیدن موی سرشان می‌گردد و همچنین به خوبی میدانند كه حالت موی سر، براحتی تحت تاثیر فعالیت غدد سباسه و مترشحه چربی پوست سر است. در واقع در افراد دارای موی چرب، چربی موی سر خودبخود و بطور یكنواخت بر روی موها پخش نمی‌شود البته وقتی پوست سر با دست لمس شود چربی آن احساس می‌گردد. توصیه می‌شود زمانیكه موی سر خود را حالت می‌دهید سعی كنید زیاد آنرا لمس نكنید تا چربی موی سر به كل موها منتقل نشده و حالت موها از دست نرود. در هر صورت برای چنین مویی، بایستی موها با یك شامپوی پاك كننده، خوب شسسته شده سپس ساقه آن با یك نرم كننده متناسب با همین نوع از مو نرم شود تا چربی آن بهتر كنترل شده و از ویرانی آن جلوگیری شود.
• موهای خشك یا آسیب دیده:
- كدر به نظر می‌رسند.
- خشك و خشن لمس می‌شوند.
- به آسانی گره می‌خورند.
- به سختی شانه یا برس می‌شوند.
- فر، رنگ و دكلره شده‌اند.
- انتهای آنها دو شاخه است.
- فر ریز زیاد دارند.
برای این نوع از موها شامپو و نرم كننده مخصوص خودشان بایستی استفاده شود اما دقت بیشتری در مورد نحوه استفاده دفعات شستشو بایستی منظور شود مهمتر اینكه استفاده از شامپوهای كرمی، روغن‌ها و كرم‌های مو برای این نوع از موها بیشتر توصیه می‌گردد.
روشهای مراقبت از موها:
• جلوگیری از آسیب دیدن موها:
مو یك عضو مرده است و نمی‌توان بخش‌های آسیب دیده آنرا كاملا ترمیم كرد به همین دلیل بایستی با موها درست رفتار شود تا آسیب نبینند. پس بایستی تاحد امكان عملیات شیمیایی مانند فر، های لایت، رنگ و دكلره كردن را كاهش داد زیرا تمامی این فعالیتها می‌توانند موها را ضعیف كرده و به آن آسیب جدی برسانند.
• انتخاب محصولات مراقبتی مو:
انتخاب صحیح یك شامپو و نرم كننده، در مراقبت از موی سر بسیار حائز اهمیت است و می‌بایست شامپو و نرم كننده مو را متناسب با نوع مو انتخاب نمود تا بهترین نتیجه از آن گرفته شود.
• شستشوی موها:
هر كسی نیاز دارد كه موهای خود را دائما بشوید. شاید بدلیل اینكه این عمل دائمی و تكراری است گاهی فراموش شود كه همین عمل ساده شستشو و خشك كردن موها در صورتی كه به اشتباه انجام شود، تا چه حد می‌تواند به موها آسیب برساند. در ذیل نكات ساده‌ای عنوان شده است كه حداقل، آسیب كمتری به موها می‌رساند:
- بایستی موها بطور طبیعی آویزان شده و سپس آنها را آبكشی كرد. در واقع ایستادن مستقیم در زیر دوش به گونه‌ای كه موها كمی شیب داشته باشد مد نظر است.
- موها را با آب نسبتا گرم آبكشی كرده تا برای شامپو كردن آماده شود.
- مقداری از شامپو را بر روی كف دست منتقل كرده (مقدار شامپویی كه ریخته می‌شود به میزان مو بستگی دارد تا بتوان كف تولید شده را بر روی آن منتقل كرد.)
- كف را بر روی سر منتقل كرده و ابتدا پوست سر را با آب نسبتا سرد شسته و آنرا به آرامی با نوك انگشتان ماساژ داده و بایستی به این نكته نیز توجه كرد كه در این حالت هم بایستی موها با یك شیب ملایم آویزان باشند و ترجیحا پائین موها را نبایستی زیاد ماساژ داد زیرا در حین آبكشی خودبخود با ادامه كف شسته می‌شوند.
- بایستی اجازه داد كه آب از میان موهای بلند عبور كرده و در این حالت با نوك انگشتان مسیر حركت آنرا باز نمود. دقت شود كه در این مرحله، موهای خیس به سختی ماساژ و یا شانه نشود، زیرا اصطكاك موجود سبب آسیب رساندن به موها می‌شود.
• حالت دهی و نرم كنندگی موها:
- بایستی اطمینان یافت كه در یك آبكشی كامل، تمام شامپو از سطح موها پاك شده است.
- نرم كننده را بر روی كف دست ریخته و آن را با دو دست پخش كنید.
- سپس آنرا بر روی موها منتقل كرده و به آرامی تمام موها را (از دو سانتی ریشه) با نوك انگشتان ماساژ داده تا نرم كننده بطور یكنواخت بر روی موها پخش شود و یك تا دو دقیقه صبر كنید (سعی كنید نرم كننده به ریشه موهایتان نرسد).
- موها را بخوبی آبكشی كنید و مجددا اجازه دهید كه آب از میان موها عبور كند و در حالیكه مسیر حركت آنرا را با نوك انگشتانتان باز می‌كنید دقت كنید كه موهای خیس خود را به سختی ماساژ ندهید.
• خشك كردن موها:
- از یك حوله تمیز و خشك استفاده نموده و به دقت موها را خشك كنید.
- در حالیكه موها هنوز مرطوب است با استفاده از یك شانه دندانه درشت و پهن موها را به نرمی شانه كرده و گره‌ها را از آن باز كنید. شانه كردن بایستی به طرف پائین موها باشد، در حقیقت از نزدیك ریشه‌ها، شانه كردن را شروع كرده و تا نوك موها ادامه دهید. این عمل از دو شاخه شدن و شكنندگی موها جلوگیری می‌كند (دقت كنید كه شستن و خشك كردن صحیح، كمترین احتمال را در گره‌دار شدن ایجاد می‌كند).
- در این مرحله در صورت تمایل می‌توان از یك موس یا یك ژل استفاده نمود. اما بایستی سعی شود كه زیاد مصرف نشود و به پوست سر هم نرسد.
- در صورت امكان موها بطور طبیعی خشك شوند. در غیر اینصورت در هنگام استفاده از سشوار موارد زیر را در نظر بگیرید:
- فقط از سشوار برای خشك كردن موی نسبتا مرطوبی كه با حوله آبگیری شده است استفاده كنید و از سشوار زمانی كه از موها آب می‌چكد استفاده نكنید.
- از سشوار با دقت استفاده كنید، با حداقل سرعت و كمترین حرارت.
- سشوار را دائما اطراف سر خود حركت دهید و هیچگاه در یك نقطه متمركز نكنید زیرا رطوبت درونی مو خارج شده و موجب تخریب دائمی مو می‌شود.
- دقت كنید قبل از آنكه مو كاملا خشك شود سشوار را خاموش كنید.
تماس با کارشناسان 