مولف : آقای مهندس احمد مصدر مشاور صنایع شوینده و آرایشی بهداشتی

(ahmad.masdar@gmail.com , 0912-3115876)

ما این سئوال را از چند نفر پرسیدیم. جوابها عبارت بودند از: تمیزی دهان و دندان، خارج کردن باقیمانده غذا، خوشبو کردن دهان، حفظ بهداشت دهان، جلوگیری از پوسیدگی دندان و….اگر چه مسواک زدن با خمیر دندان تمامی این کارها را انجام میده، اما هیچکدام پاسخ مورد نظر نیست. دانستن پاسخ اصلی روشنگر نکات مهمی است که نه تنها اهمیت مسواک زدن را نشان میده، بلکه در طرز صحیح استفاده از مسواک و انتخاب خمیر دندان مناسب کمک بزرگی میکند.

دلیل اصلی مسواک زدن برداشتن یک لایه مضر نامرئی از سطح دندان و لثه است که حتی بدون خوردن و آشامیدن نیز بوجود می آید. نام این لایه “پلاک”(plaque) است. پلاک مهمترین علت پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه ای است. بنابراین بهتر است کمی بیشتر با این لایه آشنا شویم.

اگر دندانها و لثه های شما کاملا تمیز و بهداشتی باشند، پس از ۱۵ دقیقه یک لایه نازک در سطح دندانها و لثه های شما تشکیل می شود که ناشی از رسوب پروتئینها و گلیکو پروتئینهای موجود در بزاق شماست. این لایه نازک”پلیکل”(pellicle) نام دارد. پس از حدود ۲ ساعت، باکتریها در این لایه متراکم شده و پلاک تشکیل میشود. این باکتریها بتدریج رشد کرده و زیاد می شوند. پس از ۵ روز تعداد آنها به حداکثر رسیده و تقریبا ثابت میشود. نکته مهم اینست که باکتریها در دهان و بزاق وجود دارند و پسمانده های غذا (بویژه ترکیبات قندی) فقط باعث تسریع رشد آنها در سطح دندان و لثه می شوند. پلاک علاوه بر ایجاد یکسری بیماریهای لثه ای با ترشح اسید از باکتریهای موجود در آن سبب پوسیدگی و تخریب دندان میشود. بنابراین حذف متناوب این لایه برای بهداشت دهان، جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه ای کاملا الزامی است. دو بار مسواک زدن صحیح با یک خمیر دندان مناسب در طول شبانه روز این اطمینان را به شما میدهد که دندانها و لثه های شما عاری از این لایه آلوده و خطرناک باشد.

بدین ترتیب متوجه میشویم که دو نکته در این زمینه مهم است:

• مسواک زدن صحیح و به موقع.
• انتخاب خمیر دندان مناسب.

 با توجه به اینکه هدف عمده مسواک زدن لایه برداری از تمام سطوح دندانهاست، باید با دقت ویژه ای اینکار صورت گیرد.سعی کنید به آرامی و با حوصله، تمامی سطوح دندانها را برس بکشید. اگر چند بار بدین ترتیب عمل کنید، به تدریج از مسواک زدن لذت خواهید برد. محکم مسواک زدن نه تنها در لایه برداری موثرتر نیست، بلکه میتواند باعث خونریزی و تحلیل لثه ها شود(بیشتر افراد ناخودآگاه محکم مسواک میزنند.اگر چند بار هشیارانه و به آرامی مسواک بزنید،از این کار پرهیز خواهید کرد).برس کشیدن لای دندانها نیز مهم است، اگر چه مسواک قادر نیست اینکار را کامل کند و برای همین استفاده از نخ دندان توصیه میشود.

در رابطه با نکته دوم، یعنی انتخاب خمیر دندان مناسب چه راهکارهایی وجود دارد؟ شما علاوه بر خوشبو کنندگی و سایندگی چه انتظاراتی از یک خمیر دندان دارید؟ برای پاسخ به این سئوال باید ویژگیهای یک خمیر دندان پیشرفته را بدانیم. برای پرداختن به این موضوع ما ویژگیهای یک خمیردندان مناسب را به دو بخش ظاهری (حسی) و ذاتی تقسیم می کنیم .

ویژگیهای ظاهری : این بخش بوسیله مصرف کننده قابل مشاهده و محسوس است. نوع و ظاهر بسته بندی اولین ویژگی ظاهری خمیردندان است. هنگام مصرف نیز این مشخصات یک به یک خود را نشان می دهد و عبارتند از : نیرویی که صرف خروج خمیر از تیوپ آن می شود، خروج و ظاهر یکنواخت خمیردندان، قوام مناسب خمیر (نه آنقدر سفت که از روی مسواک به آسانی بیافتد و نه آنقدر شل که درون موهای مسواک فرو رود)، برش راحت ریبون خمیر، پخش آسان و یکنواخت در دهان، آزاد شدن سریع طعم دهنده، شستشوی راحت از دهان و عدم رسوب در لابلای دندانها ، حجم وکیفیت مناسب کف، شستشوی راحت در سینک، طعم خوب و ماندگار و . . .

ممکن است شما تا کنون به تمام این ویژگیها توجه نکرده باشید (بویژه اگر از خمیردندانهای نه چندان مناسب استفاده می کنید). با این وجود ویژگیهای ذاتی یک خمیردندان که به سادگی و به سرعت قابل مشاهده و محسوس نیستند از اهمیت بالاتری برخوردارند و سلامت دندانها و لثه ها به این ویژگیها مربوط است. این ویژگیها عبارتند از :

۱- سایندگی مناسب: یعنی اینکه خمیردندان بدون آسیب رساندن به مینای دندان و لثه، عمل سایندگی و لایه برداری را انجام دهد. امروزه ثابت شده است که بهترین ساینده بدین منظور “سیلیکا” می باشد.

۲- ضد پوسیدگی دندان: این کار توسط فلوراید موجود در خمیردندان صورت می گیرد. فلوراید باعث سخت شدن دندان و تخریب سیستم آنزیم باکتریهای مسبب پوسیدگی می شود . بهترین مقدار فلوراید برای خمیردندانهای بزرگسال حدود  ppm1500 – ۱۰۰۰ و برای خمیردندانهای بچه ppm ۵۰۰-۴۰۰ می باشد.

۳- جلوگیری از تشکیل جرم: این کار بوسیله ترکیباتی مانند تتراسدیم پیروفسفات (TSPP) صورت می گیرد. این ترکیب با جذب یونهای کلسیم (و منیزیم) موجود در بزاق دهان از تشکیل پلاکهای کلسیته که در نهایت منجر به جرم دندان می شود جلوگیری می کند. بر خلاف تصور عموم هیچ خمیردندانی قادر به از بین بردن جرم دندان نیست و تنها می تواند سرعت تشکیل آن را کند نماید. جرم دندان را فقط دندانپزشک می تواند از بین ببرد. جرمها معمولاً در مرز بین دندان و لثه تشکیل می شود که علاوه بر کاهش زیبایی ظاهری، باعث اتلاف چسبندگی لثه به دندان شده و در سنین بالا سبب لق شدن و حتی افتادن زودرس دندانها می شود.

 ۴- ضد پلاک: این یکی از ویژگیهای مهم خمیردندانهای پیشرفته است. این کار معمولا بوسیله یک ماده ضدباکتری بنام “تری کلوزان” انجام می شود. تری کلوزان باعث از بین رفتن باکتریهای سطح دندان و لثه ها می شود. این عمل کمک شایانی به جلوگیری از پوسیدگی دندانها و بیماریهای لثه  می کند.

منابع:

• Ellwood RP, Worthington HV, Blinkhorn ASB, Volpe AR, Davies RM. Journal of Clinical Periodontology 1998;25: 363–
• Lobene R, Battista GW, Petrone DM, Volpe AR, Petrone ME. American Journal of Dentistry 1991;4:83-85.
• Garcia-Godoy F, Garcia-Godoy F, DeVizio W, Volpe AR, Ferlauto RJ, Miller JM. American Journal of Dentistry 1990;3 (Spec Issue):S15-26.
• Cubells A, Dalmau LB, Petrone ME, Chaknis P, Volpe AR. Journal of Clinical Dentistry 1991;2:63-69.
• Nabi N, Charmanie M, Schmid R, Gaffar A. American Journal of Dentistry 1989;2:197–
• https://www.youtube.com/watch?v=fHXOPun1cOs
• https://www.youtube.com/watch?v=gk8eKm4ajgM